Z lęku
Poczucie winy bierze się z lęku. W domu, w którym obowiązują pewne normy moralne, dzieci uczą się ich od maleńkości. Wiedzą, że złą rzeczą jest np. kłamanie, robienie komuś krzywdy itd. Z czasem przestrogi w stylu „nie wolno Ci…”, zmieniają się w głos sumienia. Jeśli jednak rodzice nie przestrzegają norm społecznych i nie wymagają tego od własnych dzieci, to wówczas robią one złe rzeczy bez odczuwania wyrzutów sumienia. To zaburzenie, które nazywa się psychopatią. „Wyuczone” więc poczucie winy uruchamia się w nas automatycznie, gdy w grę wchodzi zrobienie jakiejś złej rzeczy.
Różne wymiary poczucia winy
Z poczuciem winy wiąże się wstyd, potępienie, żal, że zrobiło się coś, czego nie powinno się robić lub też wynikający z zaniedbania czegoś ważnego. Towarzyszy mu także strach, lęk przed karą, chęć zadośćuczynienia lub izolowanie się od innych. Poczucie winy nie jest jednorodnym stanem emocjonalnym. Można wyróżnić kilka jego rodzajów:
- - prawne poczucie winy – dotyczy naruszenia zasad i standardów życia społecznego, niezależnie od tego, czy zostało się schwytanym, czy pojawiły się wyrzuty sumienia. Może to być kradzież towaru ze sklepu, przejechanie na czerwonym świetle itp.;
- - społeczne poczucie winy – dotyczy złamania niepisanych reguł i oczekiwań społecznych, a pojawia się np. w sytuacji, gdy kogoś złośliwie krytykujemy, obgadujemy;
- - personalne poczucie winy – dotyczy naruszenie własnych nakazów sumienia. Pojawia się wówczas przeświadczenie, że nasze zachowanie jest dalekie od wyznaczonych sobie norm i zasad;
- - teologiczne poczucie winy – związane jest z wyznawaną religią i pojawia się na skutek naruszenia praw i zasad etycznych.
W granicach normy
Normalne, zdrowe poczucie winy, odczuwanie, że komuś zrobiliśmy krzywdę – jest potrzebne. Taki wstrząs pobudza bowiem do zmian. Przyznanie się przed samym sobą, że zrobiliśmy coś źle, pomaga nam w uczeniu się na błędach. To chwila refleksji nad tym, jakie popełniliśmy grzechy i jakie wnioski możemy z nich wyciągnąć. Naprawienie krzywdy powinno przynieść poczucie ulgi, a nie wiecznie niekończące się wyrzuty sumienia. Poczucie winy ma więc właściwy wymiar, jeśli wywołuje wyrzuty proporcjonalne do wykroczenia i motywuje do poprawy.
Stan chroniczny
Co jednak zrobić, kiedy poczucie winy, pomimo przebaczenia, aktu żalu czy zadośćuczynienia za popełniony grzech, nadal nas nie opuszcza? To chroniczny, niezdrowy dla naszego organizmu stan, który nas nadmiernie obciąża i paraliżuje. Utrudnia normalne funkcjonowanie i jest czymś w rodzaju wymierzania samemu sobie kary – samoudręczeniem się. Obwiniamy siebie za rozpad małżeństwa, śmierć kogoś bliskiego, utratę pracy itd. Torturujemy się za swoje wady i błędy.
Patologiczne, czyli nadmierne poczucie winy, może być jednym z objawów:
- - depresji,
- - zaburzeń lękowych,
- - niskiej samooceny,
- - zaburzeń osobowości.
Pojawia się wtedy, gdy mimo iż nic złego nie zrobiliśmy drugiemu człowiekowi, mimo iż była to błahostka – prześladuje to nas. Uczucie jest przeważnie nielogiczne i nieuzasadnione – jest po prostu irracjonalne.
Po pierwsze: nie zamęczaj się
W takich przypadkach jak nadmierne wyrzuty sumienia stosuje się terapię behawioralno-poznawczą, w czasie której pacjent uczy się, jak rozpoznawać błędy logiczne we własnym myśleniu. Polegają one na tym, że osoby cierpiące na patologiczne poczucie winy biorą odpowiedzialność za coś, na co nie mają wpływu. Pacjenci uczą się również samoakceptacji, zaprzestania brania na siebie wszystkich win, a tym samym – często usprawiedliwiania innych.
Oprócz terapii wykorzystuje się także tabletki przeciwlękowe. Irracjonalne poczucie winy można redukować także poprzez metody psychologiczne, takie jak np. trening relaksacyjny, autoafirmację.
Osoby, które cierpią na ciągłe wyrzuty sumienia, że są czemuś lub komuś coś winne, powinny sobie uświadomić, że one również mają prawo do tego, aby czuć się ofiarą. Przecież też można je czymś zranić, zrobić im jakąś przykrość. Nie zawsze winy należy szukać tylko w sobie, a tym bardziej ślepo wierzyć, że tak właśnie jest. Zawsze też można udać się z tym problemem do specjalisty.
Ocena: 5
Wszystkich ocen: 62