Mechanizm iluzji i zaprzeczenia - jak rozpoznać?

Nic nie widzę, nic nie słyszę

Osoby mające problem z nałogiem często nawet nie są świadome tego, że zachowują się według jakichś określonych, psychologicznych schematów. Tłumaczą na odpowiadający im sposób swoje zachowanie i słabości. Nie dostrzegają i nie chcą dostrzegać tego, jak naprawdę wygląda ich życie, jaka jest skala uzależnienia, z którym się borykają. Silne przekonanie, że nie mają problemu z alkoholem, narkotykami itd. może trwać bardzo długo. Czasami niestety nawet aż do śmierci, rozpadu związku, odczuwalnych kłopotów zdrowotnych, zawodowych, towarzyskich czy finansowych. Osoba uzależniona nic nie widzi ani nie słyszy. Trwa w iluzji, że ma kontrolę nad swoim życiem, pamięta tylko to, co chce – przyjemne chwile – a zapomina o konsekwencjach.

Zakłamany obraz rzeczywistości

Mechanizmy iluzji i zaprzeczenia:

• - racjonalizacja – skoro inni piją, biorą narkotyki itd., to dlaczego ja nie mogę? Były urodziny przyjaciela, więc jak mogłem odmówić? Byłem na pępkowym, jak można nie wypić z kolegami? itd.;
• - koloryzowanie wspomnień a pomijanie konsekwencji – opowiadanie o niezwykłych wyczynach, jakie zrobiło się „pod wpływem”, radzeniu sobie z gigantycznym kacem itd.;
• - zaprzeczanie problemowi, temu, że on narasta, że przestaje się mieć nad nim kontrolę itd.;
• - unikanie odpowiedzialności;
• - zrzucanie winy na innych – to cały świat jest winien, a nie alkoholik, narkoman, seksoholik itd., szukanie usprawiedliwień dla swojego nałogu typu: piję, bo straciłem pracę itp.;
• - odwracanie uwagi od problemu – gdy tylko pojawi się temat np. nadużywania alkoholu, narkotyków itd., osoba uzależniona szybko stara się zmienić tok rozmowy;
• - fantazjowanie – czyli nierealne wyobrażenie na temat skali własnego problemu, zapewnianie, że w każdej chwili osoba uzależniona może zerwać z nałogiem;
• - marzeniowe planowanie – to tysiące pomysłów i planów, które powstają w głowie osoby uzależnionej pod wpływem np. substancji psychoaktywnych.

Ograniczona zdolność do racjonalnego postępowania

Mechanizm zaprzeczenia i iluzji działa okresowo, tematycznie i nie jest świadomy. Uaktywnia się, gdy pojawią się przykre stany emocjonalne i ma być sposobem na to, aby je uśmierzyć. Subiektywna wizja życia i świata obniża zdolność do weryfikacji spostrzeżeń oraz przekonań. Osoba uzależniona ma ograniczoną zdolność do racjonalnego postępowania. Od czasu do czasu pojawia się u niej świadomość, przynajmniej częściowa, jakie nałóg wyrządza szkody i wówczas rodzi się myśl o tym, aby ograniczyć picie, branie narkotyków itd.

W świecie iluzji trudno dostrzec powody, dla których warto zerwać z nałogiem. Łatwiej za to znaleźć pretekst do tego, aby wypić, wziąć narkotyk czy umówić się na przypadkowy seks lub kolejny wypad do kasyna. A to dodatkowo sprawia, że tak trudno namówić osobę uzależnioną do leczenia.