Bycie albo niebycie alkoholikiem – oto jest pytanie

Testy przesiewowe

Do wstępnej oceny, kto ma problemy z nadużywaniem alkoholu, wykorzystuje się różnego rodzaju testy przesiewowe, które mają na celu wychwycenie osób, u jakich pojawiają się wczesne symptomy picia ryzykownego i/lub szkodliwego oraz uzależnienia. Rutynowo wykonują je lekarze specjalizujący się w terapii uzależnień. Warto wiedzieć, że nie są to testy diagnostyczne, które zakładają już konkretną diagnozę zaburzenia. Używane są po to, aby poznać odpowiedzi na pewne ważne pytania. Na ich podstawie można osobom z pozytywnym wynikiem badania przesiewowego doradzić poddanie się bardziej szczegółowym testom diagnostycznym. W ten sposób ostatecznie potwierdza się lub odrzuca występowanie zaburzenia. Jeśli testy przesiewowe wskazują prawdopodobieństwo, że pacjent ma problem z alkoholem, lekarz może dokonać dokładniejszej diagnozy w postaci przeprowadzenia krótkiej interwencji i/lub zająć się dalszym postępowaniem klinicznym. To bardzo dobry sposób na to, aby na wczesnym etapie pomóc osobom, które piją ryzykownie. Badania przesiewowe przydatne są także w opiece prenatalnej. Kobiety pijące podczas ciąży są dość często występującym zjawiskiem. Wykonując skrinnigowy test czy kwestionariusz, można ocenić poziom spożywania przez nie alkoholu.

Poznać odpowiedzi na ważne pytania

Specjalnie opracowane testy przesiewowe zazwyczaj składają się z kilku krótkich pytań, a ich wypełnienie nie zajmuje wiele czasu. Są wygodne, proste i wymagają udzielenia szczerej odpowiedzi. CAGE (ang. klatka) to przesiewowy tekst, którego nazwa pochodzi od pierwszych liter najważniejszych słów (w wersji oryginalnej) takich jak:

• cut – redukować,
• angry – zły,
• guilty – winny,
• empty – pusty.

Zawiera on cztery pytania

1. Czy zdarzyły się Ci się w życiu takie okresy, kiedy odczuwałeś konieczność ograniczenia swego picia?
2. Czy zdarzało się, że różne osoby Twojego otoczenia denerwowały Cię uwagami na temat Twojego picia?
3. Czy zdarzyło się, że odczuwałeś wyrzuty sumienia lub wstyd z powodu swojego picia?
4. Czy zdarzało się Ci się, że rano po przebudzeniu pierwszą rzeczą było wypicie alkoholu dla uspokojenia nerwów lub postawienia się na nogi (czyli picie na pusty żołądek)?

W przypadku udzielenia co najmniej dwóch pozytywnych odpowiedzi na te pytania oznacza, że istnieje duże prawdopodobieństwa uzależnienia od alkoholu. Nieco więcej pytań i czasu, jaki trzeba na nie przeznaczyć, wiążą się z testem MAST (Michigan Alcoholism Screening Test), składający się z 25 pytań lub AUDIT (Alcohol Use Disorder Identification Test – Test Rozpoznawania Problemów Alkoholowych), zawierającym 10 pytań. Pierwszy z nich wymaga udzielenia odpowiedzi na takie zagadnienia jak:

1. Czy uważasz, że Twoje picie mieści się „w normie” i pijesz w taki sam sposób jak większość ludzi?
2. Czy Twoi przyjaciele bądź krewni uważają, że Twoje picie nie mieści się w normie?
3. Czy kiedykolwiek brałeś udział w spotkaniu Anonimowych Alkoholików?
4. Czy straciłeś kiedykolwiek przyjaciela lub dziewczynę z powodu picia?
5. Czy miałeś kiedykolwiek kłopoty w pracy z powodu alkoholu?
6. Czy z powodu picia zaniedbałeś kiedykolwiek swoje obowiązki, sprawy rodzinne lub opuściłeś pracę kilka dni z rzędu?
7. Czy kiedykolwiek wystąpiły u Ciebie: majaczenie alkoholowe (delirium tremens), nasilone drżenia albo po nadużyciu alkoholu słyszałeś głosy lub widziałeś nieistniejące rzecz?
8. Czy z powodu picia zwracałeś się kiedykolwiek do kogokolwiek z prośbą o radę?
9. Czy przebywałeś kiedykolwiek w szpitalu z powodu picia?
10. Czy byłeś kiedykolwiek zatrzymany za prowadzenie pojazdu po użyciu alkoholu lub, czy kiedykolwiek prowadziłeś pojazd po wypiciu alkoholu?

Ten test pozwala uzyskać więcej jakościowych informacji o spożywaniu alkoholu przez pacjenta, na temat jego zachowań dotyczących picia i problemów związanych z alkoholem. Kolejnym popularnym testem jest AUDIT, który umożliwia identyfikowanie osób, które mają problemy z alkoholem – niekoniecznie jednak muszą być uzależnione. Obejmuje pytania dotyczące m.in. ilości, częstości i stylu picia alkoholu, picia napadowego, symptomów uzależnienia oraz problemów związanych z piciem.

Dla różnych grup społecznych

Do innych często wykorzystywanych testów przesiewowych należy SAAST (35-pytaniowy test do samooceny - Self-Administered Alcoholism Screening Test) oraz Test Baltimorski (19 pytań) i Test Woronowicza (20 pytań). Opracowano także testy, które dedykowane są określonej grupie społecznej. Dla młodzieży są to np. YAAPST (Young Adult Alcohol Problems Screening) oraz POSIT (Problem-Oriented Screening Instrument for Teenagers). Ten ostatni składa się z 14 pytań dotyczących i odnosi się nie tylko do picia alkoholu, ale również przejmowania innych substancji psychoaktywnych. Wśród studentów potencjalne problemy alkoholowe diagnozuje się za pomocą np. testu CAPS-r (College Alcohol Problems Scale-revised), RAPI (Rutgers Alkohol Problem Index) i wymienionego wcześniej AUDIT.

Różne oblicza choroby alkoholowej

Alkoholik to dziś nie tylko osoba bezdomna, niechlujnie ubrana, śpiąca na ulicy lub na klatkach schodowych. Problem nadużywania alkoholu dotyczy obecnie w bardzo dużym procencie osób, które na co dzień zarządzają dużymi firmami, pracujących w korporacjach, kobiet, które pozornie są idealnymi matkami i żonami oraz wielu innych grup społecznych. To osoby, które piją często w samotności, bez okazji, które nie widzą nic złego w tym, że każdego dnia „zaliczą” jakiegoś drinka czy lampkę wina. Pewnego dnia nawet nie dostrzegają, że ta ilość i częstotliwość picia alkoholu znacznie się zwiększyła, a oni nie potrafią już bez jego odpowiedniej dawki funkcjonować. Badania skriningowe mają charakter pomocniczy. Dzięki jednak testom wczesnego rozpoznawania problemów alkoholowych można znacznie szybciej zareagować w przypadku osób, które przejawiają wstępnie tendencję do uzależnienia lub też już straciły kontrolę nad piciem alkoholu. Podjęcie wczesnych działań pozwala alkoholikowi odzyskać wpływ na chorobę alkoholową i ją zatrzymać.