Skąd się biorą uzależnienia behawioralne?

Uzależnienia behawioralne – czym dokładnie są?

Pojęcie nałogu czynnościowego zostało po raz pierwszy wprowadzone w latach czterdziestych XX wieku przez austriackiego psychoanalityka Otto Fenichela. Za uzależnienie behawioralne uznał on zespół symptomów związanych z utrwalanym, wielokrotnym powtarzaniem określonej czynności w celu osiągnięcia takich odczuć jak euforia, przyjemność, uczucie zaspokojenia. Za współczesnego twórcę kryteriów nałogów behawioralnych jest natomiast uznawany Aviel Goodman. Według psychiatry zaburzenie czynnościowe może zostać rozpoznane na podstawie następujących symptomów:

• poczucie rosnącego napięcia pojawiającego się tuż przed rozpoczęciem określonego zachowania,
• niemożność oparcia się impulsom popychającym do realizacji danej czynności,
• poczucie utraty kontroli podczas wykonywania zachowania,
• obecność przynajmniej jednego z dodatkowych kryteriów (zaniedbywanie obowiązków z powodu zachowania, zdenerwowanie w sytuacji uniemożliwiającej podjęcie czynności, powtarzające się bezskuteczne próby ograniczenia lub zaprzestania zachowania, kontynuowanie wykonywania czynności pomimo świadomości doświadczania problemów o charakterze finansowym, fizycznym, psychologicznym, społecznym).

W jaki sposób objawia się uzależnienie behawioralne?

Na początku wszystko zaczyna się niewinnie, dlatego bardzo trudno rozpoznać pierwsze objawy nałogu. Czynność lub grupa czynności przeradza się w uzależnienie w momencie, kiedy człowiek zmaga się z silnym pragnieniem, wewnętrznym przymusem jej lub ich wykonywania. W sytuacji ograniczenia lub zaprzestania danego zachowania pojawiają się tzw. objawy abstynencyjne takie jak bezsenność, nasilona lękliwość, nadmierna potliwość, drżenie rąk, ból głowy, rozdrażnienie, agresja. Ponadto uzależnieniu behawioralnemu może też towarzyszyć zespół mechanizmów obronnych, które są odpowiedzialne, chociażby za blokowanie treści dotyczących nałogu oraz jego negatywnych konsekwencji. Prowadzą one do tego, że osoba zmagająca się z nałogiem przez wiele lat zupełnie nieświadomie tworzy rozmaite złudzenia dotyczące własnego życia, co powoduje zminimalizowanie w niej chęci do zmiany szkodliwych nawyków.

Przykładowe uzależnienie behawioralne:

• uzależnienia od sieci internetowej,
• pracoholizm,
• hazard,
• uzależnienie od pornografii,
• uzależnienie od telefonu komórkowego.

Jakie są przyczyny uzależnień behawioralnych?

O tym, że tego typu nałogi stają się coraz powszechniejsze, decyduje w dużej mierze postęp technologiczny. Konsumpcyjne podejście do życia, rosnące tempo życia, przewlekły stres – to wszystko powoduje, że może rozwinąć się uzależnienie od Internetu, jedzenia, zakupów itp. W rozwoju nałogów czynnościowych znaczącą rolę odgrywają również uwarunkowania rodzinne. Dorastający, młodzi ludzie uczą się wielu zachowań poprzez obserwowanie ich w najbliższej rodzinie, wpajając je następnie we własne życie, w szczególności, jeśli są one nagradzane. Do rozwoju uzależnień behawioralnych może ponadto przyczynić się wiele innych czynników, spośród których warto zwrócić uwagę, chociażby na strukturę rodziny, wykorzystywane metody wychowawcze czy system wartości wyznawany przez rodziców. Wejście w nałóg to dla wielu osób także niejako rekompensata niezaspokojonych potrzeb. Przyczyną uzależnienia behawioralnego może zatem być np. nieprawidłowa relacja z rodzicami, brak poczucia własnej wartości, brak miłości itp.

Jak pomóc osobie z uzależnieniem czynnościowym?

W tym miejscu należy zaznaczyć, że wszystkie uzależnienia behawioralne mają charakter nawrotowy oraz postępujący. To oznacza, że jeśli nie zostaną w porę wykryte i poddane odpowiedniemu leczeniu, będą się tylko nasilać. W sytuacji, gdy zaobserwujemy symptomy mogące wskazywać na tego typu nałóg, warto zwrócić się po pomoc do specjalistycznego ośrodka leczenia uzależnień. Zakupoholizm, hazard czy siecioholizm są takimi samymi problemami, jak choroba alkoholowa, czy narkotykowa. Samodzielne próby poradzenia sobie z nałogiem zwykle kończą się niepowodzeniem, dlatego tym bardziej warto zgłosić się po pomoc do specjalisty.