Uzależniony rodzic, a wychowanie dziecka

Patologiczne zachowania, a także atmosfera pozbawiona życzliwości nie mogą mieć pozytywnego wpływu na rozwój pociech wychowujących się w rodzinach, w których pojawiło się uzależnienie. Dowiedz się, z jakimi problemami mogą zmagać się dzieci alkoholików czy narkomanów, a także sprawdź, jak możesz pomóc malcowi odnaleźć się w trudnej sytuacji.

Nie mów, nie ufaj, nie odczuwaj…

Do tej pory naukowcy przeprowadzili wiele badań mających na celu zgłębienie zależności między wychowaniem dzieci w rodzinach z problemem uzależnienia a dalszymi ich losami. Jak się okazuje, w tego typu systemach rodzinnych rodzice bardzo rzadko okazują emocje, są niekonsekwentni w wychowaniu, a także narażają swoje dzieci na wiele czynników stresogennych takich jak, chociażby problemy finansowe, kłótnie, przemoc, bezrobocie czy rozpady związków. Wnikliwie prowadzone obserwacje pozwoliły też dostrzec pewien schemat, który powtarza się w rodzinach z problemem alkoholizmu, narkomanii itp. Opisują go trzy zasady, określane jako „nie mów”, „nie ufaj”, „nie odczuwaj”. Co dokładnie oznaczają? Przede wszystkim, że dziecko:

• musi zachować bezwzględne milczenie na temat tego, co dzieje się w rodzinie,
• nie może obdarzać zbytnim zaufaniem bliskich, gdyż w ten sposób naraża się na doznanie cierpienia,
• nie może zagłębiać się zbytnio w swoje emocje, aby nie zastanawiało się dokładnie nad tym, co odczuwa.

Powyższe zasady powodują, że dzieci wychowujące się w rodzinach, w których pojawił się problem uzależnienia, nie tylko nie mogą uzyskać poczucia bezpieczeństwa, ale także stale doświadczają poczucia zagrożenia, czują się słabe i niepewne, a co więcej, zupełnie odcinają się od emocji w swoim życiu. Tymczasem dostarczanie dziecku pozytywnych, właściwych emocji ma istotne znaczenie dla jego prawidłowego rozwoju.

Z jakimi problemami zmagają się dzieci z rodzin z nałogiem?

Często dzieci wychowujące się w rodzinach dysfunkcyjnych, w których jedno z rodziców boryka się  z uzależnieniem, są opóźnione zarówno w rozwoju fizycznym, jak i psychicznym, co wiąże się z faktem, że rodzice nie dbają o zaspokojenie ich elementarnych potrzeb. Pozytywna, spokojna atmosfera w środowisku rodzinnym, której podstawą jest okazywanie sobie wzajemnego szacunku i życzliwości, to jeden z czynników determinujących prawidłowe wzrastanie dzieci. W rodzinach z problemem alkoholowym czy narkotykowym takiej atmosfery zazwyczaj brakuje, co z kolei bardzo często przekłada się na problemy psychologiczne w późniejszym życiu.

Dzieci pochodzące z rodzin z uzależnieniem doświadczają wielu patologicznych, traumatycznych sytuacji, które są związane z przemocą psychiczną i fizyczną, nieustannymi awanturami oraz chaosem. Z badań przeprowadzonych przez naukowców wynika, że u takich jednostek często występuje poczucie niższej wartości, osamotnienie, strach przed rodzicem, a także obniżone poczucie szacunku do własnej osoby. Co więcej, dzieci z rodzin dysfunkcyjnych żyją w nieustannym stresie i poczuciu bezsilności, co z kolei powoduje upośledzenie funkcjonowania układu immunologicznego, przyczyniając się do rozwoju różnego rodzaju chorób somatycznych.

Jak pomóc dziecku wychowującemu się w rodzinie z uzależnieniem?

Zarówno dla kilkulatka, jak i dla dojrzewającego nastolatka największym wsparciem może być rozsądna obecność rodzica, który nie zmaga się z nałogiem, będąc gotowym poświęcić swój czas dziecku. Poniżej prezentujemy kilka wskazówek, które mogą okazać się przydatne, aby pociecha mogła odnaleźć się w trudnej sytuacji:

• staraj się mówić prawdę, dostosowując wypowiedź do wieku, a także możliwości poznawczych dziecka – pamiętaj, że konwersacja nie ma większego sensu, kiedy zamierzasz okłamywać pociechę,
• zadbaj o dobre warunki do rozmowy – postaraj się sprawić, by malec czuł się bezpiecznie, a okoliczności rozmowy sprzyjały wymianie myśli,
• edukuj na temat nałogu – ważne jest, aby dziecko wiedziało, czym jest choroba alkoholowa, narkotykowa czy inne uzależnienie, dobrym pomysłem może być porównanie uzależnienia do takich chorób jak np. cukrzyca i zaznaczenie, że można je leczyć,
• okaż wsparcie i życzliwość – nałóg jednego członka rodziny stanowi duże obciążenie psychiczne, dlatego pociecha musi wiedzieć, że ma na kim polegać i jest ktoś, do kogo może zwrócić się w każdej sytuacji.

Podsumowanie

Nie ma najmniejszych wątpliwości, że każde uzależnienie ma destrukcyjny wpływ na całą rodzinę, a zwłaszcza na wychowujące się w niej dzieci. W takich rodzinach często pojawia się agresja, a także brakuje poczucia wsparcia i więzi emocjonalnych między jej członkami. Trzeba jednak pamiętać, że wychowywanie się w takim systemie nie stanowi gwarancji pojawienia się problemów rozwojowych czy psychologicznych w późniejszym wieku.